CONTOH MAKALAH BASA JAWI PIWULANG KASUSASTRAN JAWI BABAGAN “SANEPA” ING PAWIYATAN DASAR

BAB I

PURWAKA BASA

A.           Wawandaning Perkawis

Sakmenika basa Jawi kapetang basa ingkang lumayan kathah dipunengge dening warga Indonesia, uga warga Jawi piyambak. Kawontenan menika kedah dipunjagi lan, menawi saget, derajat ingkang sampun dipungayuh menika dipunjunjung langkung inggil malih. Kathahing panganggep bilih para wiranom (generasi muda) basa Jawinipun risak, kaco, ngawur lan kathah sebutan sanesipun.

Basa Jawi menika kedah dipun langgengaken. Menawi saget, malah dipuninggilaken. Boten wonten ingkang langkung rumaos remen ing penggalih kejawi tiang Jawi minangka warga tlatah asal mulanipun basa kasebat mbok menawi teng satunggaling mangsa mangke basa Jawi saget jaya ing jagad raya.

Kangge nanggulangi bab menika, kita calon guru perlu ningkataken wawasan lan kaprigelanipun ing nyinaoni basa Jawi supados saged mbimbing siswa-siswa kanthi sae, supados saged nglestarikake lan ngrembaka ing basa lan budaya Jawi.

Saderengipun damel cagak temtu masang pondasi langkung rumiyin. Menawi pondhasinipun kukuh lan bakuh, temtu cagak dalah sedaya wewangunan wau saget ngadeg jejeg kukuh lan santosa. Pondhasi tumrap ngrembaka lan lestarining Basa Jawi inggih menika pamulangan Basa Jawi ingkang leres. Kangge nglaksanakaken pamulangan Basa Jawi ingkang leres, kita selaku calon guru ing pawiyatan dasar, ingkang samangke ugi mucal Basa Jawi kedah mangertos pripun piwulang Basa Jawi ingkang leres.

1

Salah setunggaling materi Basa Jawi ing pawiyatan dhasar inggih menika bab Kasusastran Jawi. Mucal kasusastran Jawi ing pawiyatan dhasar kalebet tasih angel, amargi cacahipun kasusastran Jawi kathah sanget, lan siswa-siswa SD dereng saged mbentenaken kanthi leres.

2

Lumantar makalah menika, badhe dipunaturaken perkawis Piwulangan Kasusastran Jawi, ngenani bab Sanepa. Babagan sanepa minangka salah setunggalipun kasusastran Jawi miturut kula saged kagem tuladha piwulangan Kasusastran Jawi ing pawiyatan dasar. Kanthi panulisan makalah ngenani piwulangan kasusastran Jawi ing pawiyatan dhasar menika saged ndadosaken kita, mahasiswa PGSD, calon guru SD, boten kagok lan bingung menawi mucal wonten SD mangke.

B.            Momoting Perkawis

Miturut wawandaning perkawis ing nginggil wahu, pramila saged dipunaturaken momoting perkawis inggih menika:

1.    Punapa ingkang kasebat Kasusastran Jawi punika?

2.    Pripun piwulang Sanepa ingkang saged diginakaken wonten Pawiyatan Dasar?

C.           Ancasing Perkawis

Miturut momoting perkawis ingkang samput kasebat ing inggil, saged dipunaturaken ancasing perkawis inggih menika:

1.    Kangge mangertosi punapa ingkang kasebat Kasusastran Jawi,

2.    Kangge mangertosi piwulang Sanepa ingkang saged diginakaken wonten Pawiyatan Dasar.

BAB II

SURASA BASA

A.           Kasusastran Jawi

Tembung Kasusastran dumadi saking (ater-ater) ka – susastra – an (panambang); tembung susastra, dumadi saking tembung su + sastra. Tembung sastra dumadi saking wod sas- tegesipun mulang, ngajar, ngandhani, utawi nggulawentah. Imbuhan –tra tegesipun piranti, alat, utawi sarana. Tembung sastra saking tembung Jawi kina çastra tegesipun hukum utawi pranatan; ing Jawi enggal tembung sastra tegesipun sarana utawi piranti kangge mulang. Teges kalawau dangu-dangu ngalami ewah-ewahan utawi owah gingsir; inggih menika mujudaken salah setunggaling sarana utawi piranti kangge memulang. Mekaripun surasa lan tegesipun tembung sastra kalawau, satemah anggadahi teges menapa kemawon ingkang dipunserat. Sedaya ingkang kaserat, dipunwedhar sarana basa, karumpaka kanthi olahing budhi saha pikiranipun manungsa. Wohipun cipta saha budinipun manungsa ingkang kawedhar sarana basa utawi karacik kanthi wujudipun tulisan utawi basa lisan menika kalebet ewoning sastra.

Wansa su- tegesipun sae, becik, utawi endah: dados tembung susastra ateges sastra ingkang sae, becik, utawiendah. Kanthi adhedhasar mulabukanipun utawi etimologi tembung kalawau, kasusastran tegesipun wohing pamikir saha budinipun manungsa ingkang awujud racikanipun basa lesan utawi tulisan ingkang ngemu kaendahan. Pramila berayan Jawi sami anganggep bilih basa lan sastra Jawi menika mujudaken peranganipun budaya ingkang adiluhung.

3

Kasusastran menika mujudaken satunggaling sarana kangge nyumerepi saha mengertosi babagan tatakrama, subasita, unggah-ungguh, miwah gegayuhanipun bebrayan agung; kalebet kasusastran Jawi menika mujudaken peranganing kabudayan lan kabudayan dumadi saking kapitadosan, tatacara, lan upacara adat, cipta rasa budi karsa, saha sedaya gegayuhaning bebrayan ingkang tansah dipunwarisaken utawi dipunturunaken dhumateng para putra wayah, kalebet kita minangka calon guru SD kedah nyinau kasusastran Jawi kanthi leres.

4

 

B.            Piwulang Sanepa ing Pawiyatan Dasar

1.    Standar Kompetensi lan Kompetensi Dasar

Piwulang Sanepa ing Pawiyatan Dasar anggadahi SK lan KD inggih menika:

Standar Kompetensi:

Siswa bisa mangerteni tembung sanepa, ngrucat tembung, ndapuk ukara kanti bener, ngangsu kawruh basa babagan pepindhan, panyandra lan kasusastran jawa bab pedalangan.

Kompetensi Dasar:

Paramasastra

-     Mangerteni Sanepa

-     Mangerteni ngrucat tembung

-     Mangerteni dhapuk ukara

Kawruh Basa

-     Mangerteni pepindhan lan tembung panyandra

Kasusastran

-     Paring apresiasi marang susastra Jawa babagan pedhalangan

2.    Indikator lan Ancasing Piwulang

Menawi indikator saged kaperang inggih menika:

Paramasastra

-     Siswa paring pangertene sanepa

-     Siswa paring tuladha tembung sanepa

-     Siswa paring pangertene ngrucat tembung

-     Siswa paring tuladha ngrucat tembung

-     Siswa paring pangertene dhapuk ukara

-     Siswa paring tuladha carane dhapuk ukara

Kawruh Basa

-    

5

Paring pangertene pepindhan lan tembun panyandra

-     Aweh tuladha carane dhapuk ukara

Kasusastran

-     Paring pangertene marang susastra Jawa babagan pedhalangan

-     Mangsuli pitakon babagan susastra pedhalangan

Ancasing piwulang ingkang dipunkarepaken inggih menika:

Paramasastra

-     Siswa saged paring pangertene sanepa

-     Siswa saged paring tuladha tembung sanepa

-     Siswa saged paring pangertene ngrucat tembung

-     Siswa saged paring tuladha ngrucat tembung

-     Siswa saged paring pangertene dhapuk ukara

-     Siswa saged paring tuladha carane dhapuk ukara

Kawruh Basa

-     Siswa bisa ngidentifikasi pepindhan lan tembun panyandra

-     Siswa bisa aweh tulada carane dhapuk ukara

Kasusastran

-     Siswa bisa ngidentifikasi susastra Jawa babagan pedhalangan

-     Siswa bisa mangsuli pitakon babagan susastra pedhalangan

3.    Materi Piwulangan

Paramasastra

-     Sanepa

-     Ngrucat tembung

-     Dhapuk ukara

Kawruh Basa

-     Pepindhan lan tembun panyandra

Kasusastran

-     Pedhalangan

4.    Lelampahan Piwulangan

Dene wonten ing ngajeng wau sampun kasebat SK, KD, indikator, tujuan, saha materi, amargi sampun patokan saking silabus (silabus kalampir), ing mriki badhe dipunjlentrehaken piwulangan babagan sanepa kemawon.

a.   

6

Kegiatan Awal

-     Guru paring apersepsi marang siswa, inggih menika guru paring pitakenan lisan marang siswa ngenani napa kemawon ingkang sampun dimangertosi siswa ngenani sanepa.

-     Guru njlentrehaken ancasipun piwulang sanepa menika marang siswa.

b.    Kegiatan Inti

Elaborasi

-     Guru paring salah setungalipun tuladha sanepa lajeng paring pitakenan marang siswa ngenani pangertenipun sanepa menika, siswa mangsuli pitakenanipun guru.

-     Guru paring pangerten ngenani sanepa saha tuladhanipun marang siswa (materi kalampir).

-     Guru paring tugas marang siswa kangge ndamel setunggal utawi kalih tembung ingkang ngemu ukara sanepa, sarta menehi pangertenipun saking tembung ingkang didamel siswa.

-     Lajeng tembung ingkang sampun didamel siswa dipunpresentasikaken ing ngajeng kelas. Guru nunjuk 4 – 6 siswa kangge maju satunggal-setunggal.

-     Siswa ingkang dereng angsal kasempatan presentasi saged ngempalaken tembung ingkang dipundamel.

Eksplorasi

-     Kelas dipunbagi dados kelompok ingkang kaperang 2 siswa, bisa saking kanca sak bangkune.

-     Guru paring tugas kelompok marang siswa kangge damel pacelathon ingkang ngemu paling boten 3 utawi 4 sanepa.

-     Menawi siswa sampun purna damel pacelathon, guru nunjuk 8 nganti 10 kelompok kangge mraktekaken pacelathonipun.

-    

7

Siswa ingkang ditunjuk inggih menika siswa ingkang dereng maju nalika tugas individu.

-     Pacelaton ingkang boten sempet dipraktekake lajeng dikempalaken.

Konfirmasi

-     Guru nyerat salah setunggal tuladha sanepa, lajeng nunjuk siswa kangge mangsuli pangertenipun sanepa punika.

-     Guru kaliyan siswa damel kesimpulan ngenani sanepa

c.    Kegiatan Akhir

-     Siswa nggarap soal latihan, lajeng dikempalaken (lembar tugas kalampir).

-     Guru paring informasi ngenani materi ingkang badhe diucal wonten pertemuan salajengipun.

-     Guru nutup pawulangan.

5.    Penilaian

Penilaianipun saking tes (seratan), lan non tes (lisan, paraga). Instrumenipun ngangge lembar tugas utawi evaluasi kangge tes, lan lembar penilaian kangge evaluasi lisan lan peraga (lembar penilaian kalampir).

BAB III

WASANA BASA

Kasusastran Jawi minangka salah stunggalipun budaya Jawa kedah tansah dipunlestarikaken, utamanipun saking kita kiyambak minangka calon guru ing pawiyatan dasar. Supados samangke menawi mucal wonten pawiyatan dasar, saged kanthi leres lan sae mbimbing siswa-siswa nyinau basa Jawi, lan nglestarikake saha ngrembakakaken budaya Jawi.

Sanepa minangka salah setunggaling jinis kasusastran uga perlu diwulangaken ing pawiyatan. Piwulang sanepa ing pawiyatan dasar, inggih menika wonten kelas 6 semester 1, saged kalakon ing metode ceramah, pawenehan tugas, diskusi, kerja kelompok, pitakon lan wangsalan, lan sakpinunggalanipun. Ing piwulang sanepa saha piwulang kasusastran jawi sanesipun, kedah ngajak siswa aktif wonten pamulangan supados siswa saged mangertos ngenani materi ingkang dipunucal, lan ancasing pawulang saged kawujud. Penilaian utawi assesmen ugi kedah kalakok kanthi komprehensif. Inggih menika boten namung saking ulangan lan tugas, naging uga presentasi lan proses nalika nggarap tugas iku.

Menawi mangke kita dados guru wonten pawiyatan dasar lan saged mucal kanthi sae lan leres, mangka siswa saged mangertos lan paham punapa materi ingkang disampekake, saengga palestarenipun basa lan budaya Jawi saged kalakon kanthi lancar.

8

 

KAPUSTAKAN

Hartanto, Duic. 2011. “Tugas Bahasa Jawa MAKALAH Bahasa Jawa” (online), (http://www.sayaduic.blogspot.com/, dipunakses tanggal 12 Juni 2012).

Roisna. 2010. “Sanepa” (online), (http://roisna.blogspot.com/2010/03/sanepa.html, dipunakses tanggal 12 Juni 2012).

Sutardjo, Imam. 2008. Kawruh Basa saha Kasusastran Jawi. Surakarta: JURUSAN SASTRA DAERAH FAKULTAS SASTRA DAN SENI RUPA UNIVERSITAS SEBELAS MARET SURAKARTA.

Posted by Anonim

Tweet